رسوب شناسی و ژئوشیمی نهشته های پلایای جازموریان

دریاچه­های فصلی یا پلایاها به دلیل قرار گرفتن در مناطقی با توپوگرافی پست در نواحی خشک و بیابانی با سیستم بادهای قوی و نیز  وجود ذرات دانه ریز و جدا از هم، منشأ مهمی برای رسوبات بادی و طوفان­های گرد و غبار به شمار می­آیند. پلایای فصلی جازموریان (هامون جازموریان)، دریاچه­ای فصلی با حوزه آبریز بسته بوده، در جنوب شرق ایران واقع شده است. این پلایا در10 سال گذشته به دلیل خشکسالی­های پیاپی کاملاً خشک بوده است. در این مطالعه، 26 نمونه رسوب سطحی جهت مطالعات رسوب شناسی و ژئوشیمی رسوبی از پلایای مذکور برداشت گردید. نمونه­ها در آزمایشگاه مورد آنالیزهای دانه بندی، کلسیمتری، آنالیز عنصری، کانی شناسی و شناسایی نوع کانی های رسی قرار گرفت. بررسی­های  رسوب شناسی نشان دهنده این است که رسوبات بیشتر در اندازه سیلت و رس بوده، می­توانند به وسیلة باد و طوفان­ها برای مسافت و مدت زمان زیادی حمل گردند. از مهمترین تیپ­های رسوبی، انواع گل و گل ماسه­ای می­باشند. مهمترین کانی­های تشکیل دهنده رسوبات نیز به ترتیب کلسیت، کوارتز، فلدسپات و هالیت هستند. توزیع کانی­ها در پلایا دارای الگوی منظمی است. کانی­های رسی مونتموریلونیت، کلریت و ایلیت   کانی­های اصلی رسی بوده و کائولینیت به عنوان کانی فرعی و به صورت درجازا در پلایا وجود دارد. بر اساس مطالعات ژئوشیمی رسوبی برای عنصر، دو منشأ اصلی آواری شامل سنگ­های آذرین، آمیزه­های رنگی و نیز رسوبات تبخیری را می­توان نام برد. عناصر کلسیم، استرانسیوم و سدیم  بیشتر به صورت شیمیایی در پلایا ته نشین می­گردند. با توجه به وضعیت مورفولوژیکی و اقلیمی و ویژگی­های رسوب­شناسی، پلایای جازموریان منشأ مهم رسوبات بادی و طوفان­های گرد و غبار در جنوب شرق ایران و حتی جنوب غرب آسیا می­باشد.